kỹ thuật
Màu sắc tươi sáng và sống động, độ bền màu gần như mãi mãi theo thời gian, vẻ sang trọng và nghệ thuật là những đặc tính cơ bản của mặt số phủ men kính (enamel) đã làm mê hoặc các nghệ nhân đồng hồ từ thời kỳ Phục Hưng.
Sống lại văn hóa thời Phục Hưng
Tại Thuỵ Sỹ số lượng nghệ nhân có thể chế tác phủ men kính enamel chỉ đếm được trên đầu ngón tay và ngày càng ít đi. Trong thời đại công nghệ khi số lượng và giá rẻ chiếm ưu thế thì chỉ có người mộng mơ như Speake-Marin và những khách hàng của mình mới bỏ công sức đi tìm sự hoàn hảo.
Phủ men kính là quá trình phủ một lớp kính trong suốt lên mặt số đồng hồ bằng cách nung nóng chảy hỗn hợp của bột silic và một số ô-xit kim loại. Nghệ nhân có thể tạo ra các mầu sắc khác nhau bằng cách sử dụng các oxit kim loại khác nhau.
Thời kỳ hoàng kim của phủ men trong chế tạo đồng hồ vào thế kỷ 18 và 19 với hàng trăm nghệ nhân phủ men làm việc tại Thuỵ Sỹ. Tuy nhiên, việc chạy theo sản xuất đại trà với số lượng lớn không phù hợp với những kỹ thuật đòi hỏi sự phức tạp và thời gian như enamel. Phủ men dần trở thành một nghệ thuật thất truyền tại Thuỵ Sỹ, hiện chỉ còn một vài nhãn hiệu bảo tồn kỹ thuật này để làm mặt số cho những chiếc đồng hồ đặc biệt.
 |
| Mặt số đồng hồ Speake- Marin sử dụng kỹ thuật tráng men thủy tinh. |
Khám phá các công đoạn bí truyền của Speake-Marin
Để hiểu rõ hơn lý do tạisao enamel lại trở nên hiếm như vậy, ta tìm hiểu quá trình enamel mặt số của Speake-Marin.
Đầu tiên mặt số bằng đồng (không thể dùng kim loại khác) ,được đánh bóng và nung qua lửa để khử các tạp chất. Sau đó bắt đầu đến quá trình phủ men kính, nghệ nhân quét hỗn hợp bột silic và oxit lên mặt kính sau đó đưa vào lò nung ở nhiệt độ 800-1200 độC ,quá trình quét- nung này lặp lại từ 5-12 lần cho đến khi tạo được một bề mặt đồng mầu , có độ sâu như ý.
Điều khó khăn là không có một công nghệ nào có thể kiểm soát quá trình nung này, chỉ có một nghệ nhân lành nghề mới có khả năng biết được cần nung trong bao lâu để tạo ra mầu đồng nhất . Mỗi một sai sót nhỏ trong một lần nung sẽ khiến bỏ đi cả quá trình trước đó.
Nếu như các hãng thường chỉ phủ men kính một mặt thì các mặt số của Speake-Marin đều được enamel cả hai mặt để đảm bảo sức căng đồng đều giúp mặt đồng hồ bền chắc và khó rạn vỡ.
Một số bước trong quy rình chế tác mặt số enamel của Speake- Marin:
 |
| Nghệ nhân phủ nhiều lớp bột men lên một tấm đồng để làm mặt số |
 |
| Mặt số phủ men trắng được đưa vào lò nung |
 |
| Sau khi hoàn tất quy trình, chỉ có duy nhất một mặt số enamel đáp ứng tiêu chuẩn của Speake- Marin được lựa chọn |
Các ký tự khác mầu được in bằng men màu, sau đó lại nung ở các nhiệt độ khác nhau để các màu không bị tan chảy, nhòe vào nhau. Việc này cũng đòi hỏi sự tập trung cao độ và con mắt sắc sảo của nghệ nhân. Sau khi in các ký tự, mặt số lại tiếp tục được phủ vài lớp men kính nữa. Công đoạn cuối cùng là đánh bóng cho đến khi được một bề mặt hoàn hảo.
Ông Speake- Marin, Chủ tịch hãng tiết lộ: Cách đây 5 năm tỷ lệ loại bỏ mặt số không đạt yêu cầu là 60% thì nay lên đến 80%. Tức là khi làm 10 chiếc mặt số enamel, ông phải loại bỏ 8 chiếc, chỉ chọn được 2 chiếc để lắp cho các đồng hồ của mình.
Quá trình enamel phức tạp như vậy nên rất ít các hãng đồng hồ cao cấp sử dụng enamel cho mặt số của mình, hoặc chỉ sử dụng cho các mẫu limited edition.
 |
| Chiếc đồng hồ mặt số enamel thanh lịch ủa Speake- Marin. |
Đó chính là lý do khiến mặt số enamel trở nên hiếm có và cũng khiến chúng trở nên đáng được khát khao như vậy.
| Kỹ thuật phủ men kính bằng cách nung qua lửa của Speake-Marin được gọi là kỹ thuật Grand Feu . Hiện nay một số hãng đồng hồ khác có mặt số được quảng bá là cold enamel. Đây chính là một kỹ thuật sơn mài (lacquer) không nung qua lửa, mặt số này sẽ ngả vàng, đổi mầu theo thời gian và không có độ sâu như kỹ thuật Grand Feu truyền thống. Một kinh nghiệm đê phân biệt là: mặt số sơn mài hoặc cold enamel thì sẽ không có độ sâu bằng và bề mặt phẳng mịn, còn mặt số Grand Feu thì bề mặt như sứ có những gợn , lõm nhỏ do quá trình nung lửa. |
Anh Vũ
kỹ thuật
Đăng nhận xét