Lệ phí giao thông : Những bất cập từ thực tiễn

Posted by : Unknown 8 tháng 3, 2013

kinh tế phát sinh bồi thường chính sách phương tiện giao thông giao thông công bằng nâng cao chất lượng bão gia tai nạn giao thông niềm tin chất lượng phương tiện được bồi thường tham gia giao thông

(DĐDN) Kể từ ngày 1/1/2013, thu lệ phí giao thông đã được triển khai trên phạm vi cả nước. Vậy là nhiều bất cập không mới đã phát sinh và người tham gia giao thông và dư luận tiếp tục phản ứng quyết liệt.

Giá thành một km đường cùng loại của VN cao gấp hơn hai lần so với Trung Quốc và Mỹ

Như chúng ta đã biết, cách đây khoảng 9 tháng Bộ Giao thông Vận tải đã đề xuất phương án thu phí bảo trì đường bộ dựa trên ba căn cứ chủ yếu là: Thứ nhất, thu lệ phí giao thông được coi là khâu đột phá để nâng cao chất lượng đường bộ. Thứ hai, "tham gia giao thông phải nộp phí, đó là sự công bằng, nước ngoài thế và VN cũng thế". Thứ ba, thu lệ phí giao thông là giải pháp hạn chế phương tiện cá nhân nhằm giảm thiểu ùn tắc giao thông. Tuy nhiên, điều này có thật sự hợp lý.

Bất cập ngay từ... văn bản

Về căn cứ của nâng cao chất lượng đường bộ. Theo một nghiên cứu của Viện kinh tế VN, đầu tư cho giao thông là một trong các lĩnh vực thất thoát và lãng phí lớn nhất của đầu tư công. Giá thành một km đường cùng loại của VN (chất lượng thấp hơn) cao gấp hơn hai lần so với Trung Quốc và Mỹ. Có nhà kinh tế còn giả định làm một tuyến đường cụ thể về TP HCM không có cầu và cống, giá thành vẫn cao hơn gần 1,3 lần so với hai quốc gia nêu trên. Điều này có nghĩa là nếu có hiểu biết qua về lý thuyết kinh tế cơ bản sẽ phải chọn khâu đột phá là nâng cao chất lượng quản trị, trước hết là của quan chức của bộ giao thông vận tải mà không phải là thu lệ phí giao thông. Nói một cách khác, phương án đề xuất của Bộ Giao thông Vận tải có sự nhầm lẫn về nguyên tắc cơ bản.

Còn về tham gia giao thông phải nộp phí, đó là sự công bằng. Thu lệ phí giao thông ở VN khác căn bản với nước ngoài ở ba điểm chính: Trường hợp thiệt mạng do đặt sai biển báo, đường ổ voi, ổ trâu, lao xuống hố ga... VN không bồi thường, còn ở nước ngoài bồi thường sinh mạng luôn là cao nhất. Bên cạnh đó, cách thu phí cũng khác, nước ngoài thường thu qua xăng dầu, còn VN thu theo đầu phương tiện. Ngoài ra, thu lệ phí đã không tính tới đòn "nốc ao" đối với hàng loạt loạt DN vận tải cũng như mục tiêu kiềm chế lạm phát và hỗ trợ doanh nghiệp của chính phủ. Như vậy, thu lệ phí giao thông, nước ngoài thế và VN khác thế.

Cuối cùng, ùn tắc giao thông về căn bản là do thiếu một tầm nhìn chiến lược về quy hoạch mạng lưới giao thông chứ trước hết không phải là lỗi của người tham gia. Nói khác đi, ùn tắc giao thông chủ yếu là do ách tắc trong đầu những nhà hoạch định chính sách. Thành thử, việc hạn chế phương tiện giao thông cá nhân khi giao thông công cộng còn lâu mới đáp ứng được nhu cầu di chuyển của người và hàng hóa là giải pháp không khả thi.

Và những phát sinh... ai cũng biết

Chính vì vậy, chỉ sau thời gian gần một tháng thực hiện, thu lệ phí giao thông đã phát sinh thêm bất cập mới. Có thể nêu hai bất cập nổi bật là:

Thu phí bảo trì đường bộ làm cho bất công bằng tăng lên, đẩy thêm nhiều DN vào tình trạng phá sản, làm suy giảm niềm tin của dân chúng.

Thứ nhất, sự tồn tại của các trạm thu phí. Theo phương án của Bộ Giao thông vận tải, nếu thu phí bảo trì đường bộ thì sẽ xóa bỏ các trạm thu phí. Nhưng thực tế chúng vẫn tồn tại và ở nhiều trạm đã tăng mức thu lên từ 1,5- 2 lần. Theo ông Nguyễn Hồng Trường - Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải tình trạng này có thể khắc phục bằng cách: "Không phân bổ phí bảo trì đường bộ cho các cung đường đang thu phí qua trạm hiện nay". Điều này có nghĩa là người tham gia giao thông, hoặc là sẽ phải đóng thêm phí bảo trì đường bộ, hoặc là phải chấp nhận những cung đường ổ voi vì không có phí bảo trì.

Thứ hai, bất công bằng gia tăng và sự sụt giảm niềm tin của dân chúng vào chính sách. Như chúng ta đã biết, giá và lệ phí mua ôtô ở VN rất cao, chẳng hạn cao hơn hai lần so với xe cùng loại ở Lào Và Campuchia và lệ phí cho một đầu xe cấp biển mới đã lên tới hai mươi triệu... Với giá và lệ phí "trên trời" như vậy lẽ ra người tham gia giao thông phải được hưởng dịch vụ đường bộ tốt hơn rất nhiều, thì trái lại, cứ mỗi tháng có 900 - 1.000 người chết vì tai nạn giao thông, trong đó có nhiều người chết do lao xuống hố ga, do đường ổ voi, biển báo ở vị trí không phù hợp... mà không hề được bồi thường. Như vậy, nếu theo đạo lý thông thường sẽ phải hoàn trả lại cho người tham gia giao thông một phần tiền mà không phải là thu thêm phí bảo trì đường bộ. Thu phí bảo trì đường bộ rõ ràng đã làm cho bất công bằng tăng lên, quan trọng hơn là đẩy thêm nhiều DN vào tình trạng phá sản, làm suy giảm niềm tin của dân chúng vào chất lượng chính sách.

Bộ Giao thông Vận tải đã đề xuất một phương án tiền hậu bất nhất và không có căn cứ xác đáng. Về thực chất, phương án này chỉ là hệ quả của các lý lẽ ít nhận được sự đồng tình của Bộ Giao thông Vận tải. Đáng tiếc rằng, một chính sách đã ra đời từ các lý sự ấy.

TS.Lê Duy Hiếu

Viện kinh tế VN

phương tiện giao thông tham gia giao thông gia chất lượng công bằng niềm tin giao thông được bồi thường nâng cao chất lượng tai nạn giao thông bão bồi thường phương tiện kinh tế chính sách phát sinh